Δρ. Ιωάννης Σπυρίδων Γούσιας – Νευροεπιστήμων
Είναι μεταδιδακτορικός ερευνητικός συνεργάτης στο Imperial College London και ασχολείται με τη μοντελοποίηση και τη χαρτογράφηση του βρεφικού και παιδικού εγκεφάλου. Ανάμεσα στις πολυάριθμες διακρίσεις του, εχει βραβευθεί ως ιδιοφυΐα από το Imperial College London με “Outstanding”, διάκριση που δίνεται με συχνότητα μία φορά τη δεκαετία αν και εφόσον υπάρξει κατάλληλος υποψήφιος. Ήταν ο επίσημος εκπρόσωπος του Ηνωμένου Βασιλείου στην ετήσια συνάντηση των εν ζωή Νομπελιστών με τους πιο ταλαντούχους και ιδιοφυής νέους επιστήμονες του κόσμου, μετά από εθνική επιλογή και τελική παγκόσμια κρίση από το Συμβούλιο των Νομπελιστών. Διακρίθηκε το 2007 ως Νευροεπιστήμονας της χρονιάς στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 2009 με το βραβείο “NOBELini” και το 2010 παρουσίασε στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου την πρώτη αλληγορική πρωτότυπη εγκατάσταση «Ο Αλβέρτος στη Χώρα των Νευροπλαστικών», εμπνευσμένη από την έρευνα του και τον αδερφό του Αλβέρτο. Τα εγκαίνια της έκθεσης προλογίστηκαν από το Νομπελίστα Ιατρικής Sir Timothy Hunt. Eίναι δεινός βιολιστής, μιλάει πέντε γλώσσες και έχει διατελέσει Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Νέων.
Είναι ο Δρ. Ιωάννης Σπυρίδων Γούσιας και δέχτηκε το αίτημα μου για μια συζήτηση κατά στην τελευταία του επίσκεψη στην Ελλάδα, μετά την ομιλία του στο 1ο συνέδριο του δικτύου ellines.com “Έλληνες: Aπό την κρίση στη διάκριση” (1:52:20) και λίγο πριν τις εκλογές στις 6 Μαίου για μια συζήτηση γύρω από την Ελλάδα του σήμερα και την εικόνα της, την πολιτική σκηνή και τις αξίες. Αν και ζει και εργάζεται κυρίως στο εξωτερικό, ήρθε στην Ελλάδα για να ψηφίσει.
Χρειάζονται προσπάθειες που να επικοινωνούν τα θετικά πράγματα που γίνονται στην Ελλάδα; Θεωρείτε πως η πολιτική σκηνή επικοινωνεί ό,τι θετικό γίνεται στον τόπο;
Η πολιτική σκήνη είναι αυτή που πρέπει να επικοινωνεί τι γίνεται, και κατά πόσο το έθνος πηγαίνει μπροστά. Ασχέτως αν αυτή την στιγμή η Βουλή είναι για γελοιογραφία-έπος.
Πολλά πράγματα είναι θέματα εξουσίας, στο πώς το βιώνει ένας ολόκληρος λαός το μέλλον της επόμενης μέρας και πώς βιώνει τις συμφωνίες που κάνουμε με το εξωτερικό. Ό,τι προσπάθεια γίνεται σε ιδιωτικό επίπεδο, μικρές επιχειρηματικές δράσεις, τα συνέδρια TEDx, νέα καλλιτεχνικά σχήματα, όλα υπέροχα – και πάλι έχουν να κάνουν με μικρές μεμονωμένες ομάδες. Βέβαια, αυτές οι δράσεις δε συμβάλλουν στο να αλλαξούν την ηθική και τις αξίες ενός λαού που έχει χάσει την μπάλα.
Στην ομιλία σου στο συνέδριο “Έλληνες: Aπό την κρίση στη διάκριση”, που έγινε πριν ένα μήνα στην Αθήνα, αναφερθήκατε στην απουσία νέων προσώπων. Ποια είναι η αφετηρία αυτής της αναφοράς;
Η απουσία νέων προσώπων είναι δισυπόστατη έννοια. Το νέο πρόσωπο μπορεί να είναι ένας νέος άνθρωπος, ηλικιακά, αλλά και ένα φρέσκο και άκαφτο προσώπο, με σαφή παραπομπή στο ποιοι ασκούν πολιτική στον τόπο. Ποιοι παίρνουν αποφάσεις; Ποιοι ασχολούνται με τα κοινά; Στα δικά μου μάτια, η απουσία νέων προσώπων είναι συνδυασμός πραγμάτων. Με αναφορά στην πολιτική, θεωρώ πως όλο το σκηνικό πρέπει να αλλάξει. Πρέπει να έρθουν νέοι άνθρωποι, ενδεχομένως από νεότερες γενιές – και δεν εννοώ άτομα του κομματικού μηχανισμού που πληρούν μόνο κριτήρια νεότητας ή οικογενειοκρατίας, κατ’ εικόνα και ομοίωση της αρχικής αρχηγικής ομάδας του κάθε κόμματος, ούτε ανθρώπους απλά γνωστούς από καλλιτεχνικούς ή αθλητικούς κύκλους. Θέλω να δω νέους ΑΥΤΟΦΩΤΟΥΣ, δυναμικούς, δημιουργικούς, εργαζόμενους και ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΟΥΣ. Οι πιο μεγάλες γενιές μπορεί να έχουν πιο παροχημένες απόψεις, να είναι πιο κοντά σε αυτούς που πρεσβέυουν την πολιτική που ασκείται αυτή τη στιγμή στον τόπο μας. Ενδεχομένως να πρέπει να πλαισιωθεί η πολιτική και με ανθρώπους από το εξωτερικό που δεν έχουν προλάβει να μπουν σε αυτό το σύστημα και έχουν διατηρήσει το ήθος τους, φεύγοντας από την Ελλάδα, πρωτού προλάβουν να γίνουν γρανάζια του συστήματος και αυλικοί. Ανθρώπους που πέτυχαν με την αξία τους, αναγνωρίστηκαν και δεν έχουν ανάγκη από δεκανίκια για να σταθούν. Ανθρώπους που δεν θα παρακαλέσουν, αλλά θα κληθούν από την πολιτεία να βοηθήσουν. Αν βέβαια η πολιτεία θέλει να βοηθηθεί…
Τι χαρακτηρίζει τις συνθήκες για την πετυχημένη πορεία ενός νέου στο εξωτερικό και σε τι διαφέρουν από τις υπάρχουσες συνθήκες στην Ελλάδα;
Όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα, συμβαίνουν και αλλού. Μην παρουσιάζουμε το έξω ως ιδανικό.
Εντούτοις έξω είναι διαφορετικά; είτε λόγω σπουδών, μεταπτυχιακών ή διδακτορικών, είτε ξεκινώντας την καριερά σου, γαλουχήσαι πλέον ως ενεργό κομμάτι μίας κοινωνίας που παράγει, βάσει των συνθηκών εκεί. Στο εξωτερικό έχεις πολύ πιο έντονο το αίσθημα δικαίου, αποπληρωμής του κόπου σου, της ιδέας σου. Στο εξωτερικό, ειδικά στο αγγλοσαξονικό σύστημα που ζω, η φρέσκια ιδέα πληρώνεται – αποκτά την αξία της στο βιογραφικό αλλά και στον κύκλο διασύνδεσης, κάτι που δεν γίνεται στην Ελλάδα. Ακόμα και νέους ανθρώπους με νέες ιδέες προσπαθούν να τους καπελώσουν μέσα στις μικρές αυλές που έχει η κάθε μορφή εξουσίας. Αυτό που θα έπρεπε να εισπράξει ο κάθε νέος ως πνευματική ιδιοκτησία (Intellectual Property) για την ιδέα του, μεταφέρεται ως ιδέα του μετριότατου που ηγείται και διαφεντεύει αυτή την αυλή, χάνει τη φρεσκάδα, γιατί δεν μεταφέρεται από τον εγκέφαλο που τη γέννησε. Αυτοί βέβαια οι εγκέφαλοι δεν χάνονται, φεύγουν στο εξωτερικό, όπου η ιδιοφυία επιβραβέβευεται και ακμάζει.
Όταν βγει ο ήλιος, ο Έλληνας παίρνει το cayenne και επιλέγει να κάτσει στο φιρμάτο κλαμπ πρώτο τραπέζι πίστα βραχάκι για να διασκεδάσει. Οι «ξένοι» επιλέγουν να απολαύσουν τις λιγοστές μέρες με ήλιο στα πάρκα, με πικνικ ή διαβάζοντας. Τι πιστεύετε για αυτόν τον τρόπο ζωής που πέρασε ως στερεότυπο στην ελληνική κοινωνία;
Αυτό ήταν ο εύκολος τρόπος για να αισθανθούμε δυτικοευρωπαίοι. Τα καλά των χωρών της Δυτικής Ευρώπης όπως ο ορθολογισμός, η οργάνωση, το σύστημα, η καλή συγκρότηση της ομάδας ή της εργασίας, δεν θέλαμε να το υιοθετήσουμε. Επιλέξαμε το κομμάτι του φαντασιακού τρόπου ζωής που έχει στρασάκια και γκλάμουρ, γιατί αυτό μας τράβηξε την προσοχή και το υιοθετήσαμε γρήγορα χωρίς πολύ κόπο – μια καλή πρόσοψη χωρίς αντίστοιχο υπόβαθρο και βάθος.
Η Ελλάδα έχει έντονη παρουσία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης στο εξωτερικό. Πώς νιώθετε για την εικόνα της Ελλάδας ως απόδημος;
Είναι κατευθυνόμενο το παιχνίδι που γίνεται από τα μέσα – η Αγγλία, έζησε πρώτη επεισόδια στο κέντρο του Λονδίνου, τη στιγμή που σχολίαζαν τα μέσα της τις διαδηλώσεις στην Ελλάδα. Αναφορικά με την προπαγάνδα που έγινε, ιδιαίτερα από τα Γερμανικά μέσα, άργησε πολύ η αποκατάση της αλήθειας με τεκμηριώση. Τι κέρδη έχει η Γερμανία από την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα… Όμως το πρόβλημα ξεκινά από εμάς, το πως αναμετέδιδαν τα δικά μας μέσα, και συνεχίζουν να το κάνουν, τα πράγματα για την Ελληνική οικονομία. Το ότι τα ΜΜΕ είναι Ελληνικά δε σημαίνει πως οι ξένοι δεν μαθαίνουν το τι γράφεται και τι λέγεται στην ελληνική γλώσσα. Έχουν πλήρη γνώση. Από εμάς ξεκίνησε η αναμετάδοση της κρίσης στα μέσα του εξωτερικού.
Ζείτε και εργάζεστε στο εξωτερικό από επιλογή σας ή λόγω της κρίσης;
Ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων, συμπεριλαμβανομένου του εαυτού μου, βγήκαμε από τη χώρα πολλά χρόνια πριν για να βελτιώσουμε και να αυξήσουμε τις γνώσεις μας. Όνειρό μας ήταν να μπορέσουμε να φέρουμε αυτή την τεχνογνωσία κάποια στιγμή στην Ελλάδα. Η διάκρισή μας στο εξωτερικό δεν χαιρετίζεται πάντα με θετικό τρόπο, αφού η μετριοκρατία εντός των συνόρων είναι πολέμια, φοβούμενη τη σύγκριση. Φύγαμε με όνειρα, θέλουμε να γυρίσουμε με μεγαλύτερα, αλλά για κάποιους αποτελούμε υπερειδικευμένο (overqualified) εφιάλτη.
Τα τελευταία χρόνια με την κρίση τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Πολλά ελληνόπουλα φεύγουν για να προασπίσουν την επιστημονική και τεχνική τους κατάρτηση. Αυτό είναι ένα νέο κύμα επαγγελματικών μεταναστών που ζητούν επαγγελματικό άσυλο, με φόβο να αποτελέσουν φτηνές επιλογές που δεν θα έχουν τις οικονομικές απολλαβές που τους αξίζουν.
Όπως και να έχει η χώρα χάνει εξαιρετικό δυναμικό επιστημόνων από τους κόλπους της. Αν η πολιτεία και οι φορείς της θέλουν να λέγονται ή είναι φωτισμένοι, αυτοί θα πρέπει να κρατήσουν τα μυαλά εδώ και να ζητήσουν και από άλλα να επιστρέψουν και να συνδράμουν στην ανάπτυξη της χώρας. Να τους δώσουν καίρια πόστα και τη δυνατότητα να παίρνουν αποφάσεις. Αλλιώς δεν θα έχουν λόγο να αφήσουν τις καριέρες τους στο εξωτερικό.
Οι συζητήσεις γύρω από τις ιδέες που θα αλλάξουν τη χώρα και θα την πάνε μπροστά πληθαίνουν, όχι μόνο σε κομματικά πηγαδάκια αλλά και στον επιχειρηματικό κόσμο. Διακρίνουμε όμως μια δυσκολία στην υλοποιήση τους, στο «σηκώνω μανίκια»…
Στην Ελλάδα παρατηρείται πολύ μεγάλο έλλειμα στον πρωτογενή τομέα παραγωγής. Δημιουργήθηκαν πάρα πολλοί πτυχιούχοι με την ψευδαίσθηση μιας ανώτερης κοινωνικής τάξης. Υπάρχει θέμα όχι στο αν υπάρχουν δουλειές στην Ελλάδα αλλά στο τι καταδέχεται ο Έλληνας να κάνει. Γεωργία και κτηνοτροφία ακόμα θεωρούνται δεύτερες επιλογές, ακόμα και αν αυτά μπορούν να γίνουν με πολύ σύγχρονα μέσα, με νέες τεχνολογίες. Έχουμε το έδαφος και τις εξαιρετικές φυσικές συνθήκες. Το ίδιο ισχύει και για τον τουρισμού, που μπορεί να εξελιχθεί σε αειφόρο αντί για ευκαιριακό που είναι σήμερα και δεν αποφέρει τα οικονομικά ωφέλη που θα μπορούσε. Η καλή εκδοχή είναι αυτή τη νέας επιχειρηματικότητας, που όμως δεν μπορεί από μόνη της να προάξει τις αξίες και το ήθος του λαού.
Εν όψει των Εθνικών εκλογών, στις 6 Μαϊου, παρατηρούμε την εμφάνιση νέων κομμάτων και πολιτικών ρευμάτων που επικαλούνται την διαφορά τους από τα παλιότερα κόμματα και ότι αυτά έχουν πέρα από την διάθεση και την ικανότητα να στηρίξουν την Ελλάδα και την κοινωνία για να σταθεί στα πόδια της. Θα αλλάξει κάτι σε αυτήν την εκλογική αναμέτρηση;
Η μόνη διαφορά είναι πως εκεί που είχαμε κάποια μεγάλα πολυκαταστήματα, σπάσανε και έγιναν περισσότερα μικρά μαγαζάκια. Καμία αλλαγή. Δεν βρήκαμε νέο ηγέτη. Ακόμα και οι καινούργιοι κομματικοί ηγέτες έχουν δεκαπέντε με είκοσι χρόνια στην Βουλή. Ξαφνικά έγιναν άλλοι άνθρωποι όταν έγιναν αρχηγοί κόμματος; γιατί όταν ήταν Βουλευτές δεν είχαν τα ίδια μυαλά; Ας δεχτούμε πως όλοι είναι καλοί, ηθικοί και τίμιοι, δεν έγιναν όμως ξαφνικά ηγέτες. Όπως δείχνουν τα πράγματα μας περιμένουν πολλές συνομιλίες με το εξωτερικό. Πρέπει να βρεθεί ηγέτης που θα σταθεί άξια και υπεύθυνα, να μην υπογράφει χωρίς να διαβάζει και χωρίς διαπραγμάτευση, ό,τι μας ζητήσουν. Χρειάζεται χάραξη εξωτερικής πολιτικής και σύμπνοια που ξεκινάει από μέσα, κάτι που δεν είχαμε ποτέ. Απαιτείται συνοχή και συνέπεια. Δεν μπορεί να αλλάζει η πολιτική γραμμή και οι σχέσεις με τις υπόλοιπες χώρες ανάλογα με την εκάστοτε κυβέρνηση.
Ο δημόσιος διάλογος έφερε στο επίκεντρο τη συζήτηση περί ιδεών αλλά και αξιών. Έχετε αναφερθεί παλιότερα στο ότι oι Έλληνες, σαν λαός, δυσκολεύονται να χαρούν με την επιτυχία του άλλου.
O Έλληνας αισθάνεται καλά στο δικό του μικρόκοσμο, στο δικό του μικρό ενυδρίο όταν τα υπόλοιπα ψαράκια να έχουν το ίδιο μέγεθος. Αν κάποιο ψάρι είναι πιο φαντάχτερο ή μεγαλύτερο ή πιο σπάνιο, δεν αναγνωρίζει εύκολα την διάκριση του άλλου, έχει θέμα εκεί. Έχει φόβο, γιατί αυτός που είναι καλύτερος του επιβεβαιώνει τη δική του μετριότητα. Δεν έχει πάντα το ήθος και τις αξίες να φιλτράρει και να αναγνωρίσει το καλύτερο. Απαιτείται εξυπνάδα για να αναγνωρίσεις αυτό που είναι πιο καλό από σένα και να θελήσεις να του μοιάσεις. Να το ξεπεράσεις για να γίνεις καλύτερος άνθρωπος, να πας παρακάτω τα πράγματα. Να γίνεις καλύτερος επιστήμονας γιατί μπορείς να είσαι, γιατί κάποιος άλλος το έκανε.
Όπου και να φτάσω στην ζωή, όπου και να είμαι, αν δεν μπορώ να είμαι φορέας αξιών και ηθικής και να επιρρεάσω έτσι το σύνολο γύρω μου, δεν έχει καμία αξία. Ακόμα και στην έρευνα που κάνω, όπου δουλεύω κυρίως με μικρά παιδάκια και μωρά, με γονείς που έχουν το άγχος να πάνε όλα καλά με την υγεία του παιδιού τους. Αν δεν είμαι κοντά στον άνθρωπο, πώς μπορεί να μου έρθει η έμπνευση για το τι μπορεί να βελτιώσει την καθημερινότητα αυτού του παιδιού; Πώς θα είμαι καλός επιστήμονας με τη σωστά εφαρμοζόμενη ιδέα; Η διάκριση είναι καλή όταν μπορεί να γίνει φάρος ελπίδας ότι μπορώ να γίνω καλύτερος από αυτό που είμαι και μπορεί και η κοινωνία να μην είναι τόσο σάπια, ότι θα μου αναγνωρίσει την αξία μου, ότι υπάρχουν και άνθρωποι που φτάνουν στην διάκριση με νόμιμα μέσα και με την αξία τους.
Οι Έλληνες ήμασταν οι πρώτοι που διδαχτήκαμε τις αρετές και τις αξίες της Σωκρατικής κοινωνίας. Καιρός να φρεσκάρουμε τις παλιές μας σημειώσεις.
